Ventilatie en luchtreiniging van eventlocaties: tijd om NU in de toekomst te investeren

Voor de lezers van EventBranche.nl hierbij het volledige artikel uit het EventBranche Magazine 1/2 Jaarboek. Dit 180 pagina dikke magazine valt eind deze week op de deurmat van onze betaalde leden én duizenden opdrachtgevers. Ook jij kunt dit uiterst relevante eventmagazine ontvangen: word lid!

 

Ventilatie en luchtreiniging van locaties: 

Tijd om NU in de toekomst te investeren

 

De Belgische Prof. Dr. Ir. Bert Blocken, verbonden aan de KU Leuven en de TU Eindhoven, groeide vanuit zijn doctoraat civiele techniek en bouwfysica, de afgelopen maanden uit tot ‘aerosolen-professor’. Blocken was onder meer als hoofdonderzoeker betrokken bij het aerosolen-onderzoek in een sportschool en ook in de Johan Cruijff ArenA. Uit die onderzoeken trok Blocken twee nieuwswaardige conclusies. Na het onderzoek in de concentratie van aerosolen in een sportschool was zijn conclusie: voldoen aan het Bouwbesluit is geen garantie voor lage concentratie speekselarosolen. En na het grondige onderzoek in het Amsterdamse stadion: niet de spreiding van publiek over de tribunes maar de juiste ventilatie biedt de beste kans tegen verspreiding van aerosolen. Belangrijke conclusies voor de eventbranche en dus tijd om met de autoriteit op het gebied van aerosolen de huidige stand van zaken in locatie-land te bespreken. Laat dit interview de aftrap zijn om samen met de branche, de wetenschap en de politiek stap voor stap tot nieuwe normen te komen.

‘In Azië is de afgelopen jaren veel onderzoek gedaan naar aanleiding van de SARS crisis in 2002-2003. Ook in Europa en de VS is er een aantal partijen die onderzoek hebben gedaan en eigenlijk allemaal met in het achterhoofd een pandemie. Maar wat het ook lastig maakt is dat geen één situatie het-zelfde is. Op dit moment hebben we te maken met een nieuw type virus en wat ook nog eens zo is, onderzoek kost nou eenmaal veel tijd er zijn tal van variabelen.  Je  moet  deze  variabelen  ook  maar  allemaal  bij  elkaar  kunnen  brengen,  het  juiste  totaalplaatje  zien  en  de  juiste  connecties  leggen.  Het  is eigenlijk maar een beperkte groep die zich hiermee bezig houdt. Op het vlak  van  ventilatie  en  luchtreiniging  doet  spijtig  genoeg  ieder  land  veelal  zijn eigen ding en zou men veel meer van elkaar moeten kunnen leren. In Azië bijvoorbeeld is men al veel verder op dit vlak en in Europa is Finland een land dat echt voorop loopt, maar als je ziet wat wij ervan leren is dat weer veel te weinig. Je komt dan ook vaak weer in de discussie terecht dat ook hier niet altijd hard aangetoond kan worden wat de maatregelen in die landen precies hebben bijgedragen en ook al wijst nagenoeg alles een bepaalde kant uit als bewijs niet sluitend is, dan kan men er gaten in schieten.’

“ We hadden veel verder in de bestrijding van het virus gestaan als iedereen zich bij hun leest had gehouden.”

Onderzoek is natuurlijk goud waard, maar het duurt vaak lang voordat iets voor waarheid wordt aangenomen en daar dan weer vervolgstappen uitrollen. Hoe komt het toch dat rondom Covid dit proces zo moeizaam verloopt? Wordt er verkeerd gecommuniceerd?

‘Wat je hierboven noemt is naar mijn mening te wijten aan 3 dingen:

1. Onbekend virus
Er is ook simpelweg heel veel nog niet bekend. Dan heb ik het niet over aerosolen, maar over het virus zelf.

2. Kennis negeren
Er wordt heel veel kennis genegeerd. Denk maar aan de Wereld Gezondheidsorganisatie die pas 31 april 2021 (14 maanden na de uitbraak) ein-delijk heeft toegegeven dat het virus ook via aerosolen verspreid wordt. Er is in die zin het afgelopen jaar veel discussie in de kiem gesmoord.

3. Verkeerde experts aan het woord
Experts die op tv komen die worden heel vaak vragen gesteld die niets met  hun  vakgebied  te  maken  hebben  en  daar  toch  een  antwoord  op  geven. Wat ik mis is dat iemand nu eens durft te zeggen, dat weet ik niet. Dat blijkt gewoon moeilijk te zijn wanneer er een tv camera op iemand gericht staat. Het heeft ervoor gezorgd dat veel organisaties al meerdere keren 180  graden hebben  moeten  draaien  in  hun  verhaal.  We  hadden  veel  verder  in  de  bestrijding  van  het  virus  gestaan  als  iedereen  zich  bij  hun leest had gehouden.

We hebben gelezen dat “normale ventilatie” niet voldoende is en dat je aanvullend hierop juist ook lucht moet reinigen?

‘Het bouwbesluit stelt minimale ventilatie en is natuurlijk nooit opgesteld in pandemie-gedachte. Je kan niemand dan ook kwalijk nemen dat dit niet toereikend  is. Daarbij  moet  je  ook  nog  rekening  houden  met  het  feit  dat  er  in  Nederland  heel veel gebouwen staan die  waarschijnlijk niet aan het bouwbesluit  voldoen.  Denk  aan  scholen,  oude  repetitie  lokaaltjes van een  zangvereniging, fitness ruimtes zonder ventilatie waar nauwelijks ramen en deuren open kunnen.

 

Naast ventilatie hebben jullie luchtreiniging getest, wat houdt dit in?

‘Een apparaat zuigt lucht in, haalt de druppels eruit en blaast schone lucht er  weer  uit,  het  vertrek  in.  Dit  bestaat  al  langer  en  is  dus  helemaal  geen  nieuwe uitvinding. Kijk bijvoorbeeld naar ziekenhuizen, vliegtuigen etc. Dat hebben  we  dus  getest  en  er  bleek  dus  dat  dat  heel  goed  werkte  en  zelfs  beter  was  dan  ventilatie.  Dat  heeft  te  maken  met  het  feit  dat  veel  grote  ruimtes  worden  geventileerd  met  aanvoer  en  afvoer  via  het  platfond  en  niet  het  grondniveau  bereikt  waar  de  mensen  zich  begeven.  Goede  ventilatie werkt van onder naar boven. Schone lucht onder erin en boven eruit  of  andersom.  Dat  klinkt  ontzettend  logisch,  maar  is  gek  genoeg  heel  uitzonderlijk.  De  luchtreiniging  wordt  over  het  algemeen  op  lage  hoogte  geplaatst en is daardoor veel effectiever.’

Klinkt als vrij intensieve trajecten en de branche en opdrachtgever willen door, is er een tussenoplossing voor die grote locaties?

‘Voor  de  opdrachtgever  is  een  makkelijke  oplossing  nu  om  een  tent-achtige constructie te gebruiken, waarbij je de onderkant en een deel van de bovenkant open zet en de circulatie zelfs kracht bij kan zetten door ventilatoren te plaatsen en dan heb je een goedkoop en prima alternatief.’

En hoe staan de bestaande maatregelen in verhouding tot ventilatie en luchtreiniging?

‘Mondkapjes, afstand houden, ontsmetten zijn relatief makkelijk te nemen maatregelen, maar breng je ventilatie op orde is natuurlijk een veel groter en moeilijker vraagstuk. Nogmaals ik doe hier geen uitspraken over, maar ik lees in steeds meer wetenschappelijke stukken dat vanuit medische hoek steeds vaker de vraag gesteld wordt of ontsmetten wel zo belangrijk is. De nadruk komt meer en meer op de ventilatie te liggen.’

Kosten ventilatie vs kosten luchtreiniging

‘Luchtreiniging  is  uiteindelijke  het  meest  efficiënt  en  in  veel  gevallen  de  goedkopere  oplossing.  De  investeringskosten  liggen  lager  en  het  is  ook  nog  eens zo dat je wanneer het kouder wordt ook geen lucht die van buiten komt op hoeft te warmen. Uiteindelijk moet je ook met luchtreiniging bij grotere locaties  rekening  houden  met  een  flinke  investering, maar die zal altijd veel lager zijn dan alles enkel via ventilatie met buitenlucht op te lossen.’ 

“ Echt goede luchtreiniging in locaties, dat is de toekomst”

Oke, maar wie bepaalt welke luchtreiniging er aan de norm voldoet? Het lijkt me dat dat vanuit de overheid moet komen, maar wordt daar dan vaart achter gezet?

‘Dat  is  ook  precies  wat  ik  heb  gezegd  tegen  de  overheid  wat er moet gebeuren. Er moet een soort keurmerk komen. Het  is  niet  zo  moeilijk:    een  top  10  laten  maken  van  luchtreinigers, massaal aankopen, aan lage kostprijs verdelen aan horeca, scholen, verzorgingstehuizen, ziekenhuis, eventlocaties,  testen  en  normen  stellen.  Maar  goed  je  hebt  hier  wel  weer te maken met politiek en dat gaat nou eenmaal traag, maar het is noodzakelijk dat er een duidelijk keurmerk moet komen  zodat  men  weet  waar  men  aan  toe  is  en  waar  men  naartoe kan werken.’

Hoe zie je de toekomst tegemoet?

'We  zullen  moeten  gaan  bouwen  aan  nieuwe  standaards.  Ik  vermoed in ieder geval dat het in de overgangsfase een combinatie zal blijven van verschillende maatregelen. Stel je hebt ventilatie/ luchtreinigingssysteem triple A dan hoef je tijdens volgende golven of nieuwe pandemieën die ook via de lucht worden overgedragen niet meer dicht. Wel blijven waarschijnlijk andere maatregelen zoals afstand houden, mondkapjes en ontsmetten belangrijk.'

‘Eigenlijk hadden we moeten hopen dat aerosolen geen noe-menswaardige  bijdrage  leveren  aan  de  verspreiding  van  het  virus,  want  voordat  we  het  hele  ventilatie  en  luchtreiniging  vraagstuk  hebben  aangepast  zijn  we  vele  investeringen  en  kostbare tijd verder. We mogen nu van geluk spreken dat de situatie rondom COVID 19 nu nog relatief meevalt. Er was nu al sprake van een soort massahysterie, maar stel je eens voor als  je  kijkt  naar  bijvoorbeeld  een  virus  als  Ebola  dan  hebben  we het over hele andere scenario’s.’

‘Een  nieuwe  norm  in  luchtreiniging  en  ventilatie  alleen  dat  zal  niet  genoeg  zijn  om  een  virus  tegen  te  gaan,  daar  zullen  meerdere nieuwe standaards voor nodig zijn, maar het is zeker een heel belangrijk punt waar nu veel meer aandacht voor moet komen.’

Tot slot wanneer weten we precies welke rol aerosolen precies spelen in deze pandemie?

‘Dat is moeilijk te zeggen, maar er zijn nu zoveel indicaties dat de Wereldgezondheidsorganistie en uiteindelijk ook het RIVM een stevige bocht hebben moeten maken en moeten erkennen  dat aerosolen een belangrijke  rol  spelen, en ventilatie dus ook. Het is spijtig dat dit zo lang heeft geduurd. Gezond verstand gaf dit al lang aan, kijk naar die massabesmettingen bijvoorbeeld, een jodel-concert met 600 personen waarna er plotseling 300 besmet zijn, dan is het moeilijk te geloven dat ze allemaal uit hetzelfde  glas  hebben  gedronken of allemaal  direct in elkaars gezicht hebben geblazen.’

WAT IS EIGENLIJK EEN AEROSOL?
Een aerosol is een colloïdaal mengsel van stofdeeltjes of vloeistofdruppels in een gas. Hun grootte is in de orde van 0,1 tot 200 micrometer. Wolken en mist zijn voorbeelden van een aerosol: zij bestaan beide uit zeer kleine druppeltjes water in lucht. Een voorbeeld van een aerosol die bestaat uit vaste deeltjes is rook. Een aerosol met vaste deeltjes kan ontstaan uit natuurlijke bronnen, zoals zand of zeezout, of door menselijke activiteiten, bijvoorbeeld roet.

WIE/WAT ZIJN DE SUPER-SPREADERS?
Een super-spreader gebeurtenis is een incident waar-bij één besmettelijke persoon (presymptomatisch, symptomatisch, of asymptomatisch), vele anderen infecteert. De data die we nu hebben suggereert dat dit niet alleen via grote druppels, maar ook via aerosolen (besmette medewerker in een horeca of in een zorginstelling) kan gebeuren. Over besmetting via aerosolen is bekend dat die bijna uitsluitend binnen en met name in slecht geventileerde ruimten plaatsvindt.

WELKE VORMEN VAN VENTILATIE HELPEN, EN WELKE NIET?
Voor de afvoer van kleine aerosol deeltjes is een instroom van onderen en uitstroom van boven ideaal, omdat de warme lucht die mensen genereren de kleine aerosoldeeltjes die door een mondkapje stromen, naar boven afvoert3. Maar voor grotere druppels is een snelle afvoer naar onderen (zoals in vliegtuigen) beter, om te voorkomen dat zij verdampen voordat zij de grond raken. De huidige, ingebouwde ventilatiesystemen vervangen veelal maar een deel van de lucht met buitenlucht (om te besparen op stook/koel-kosten) en recirculeren de rest. Recirculeren wordt ten sterkste afgeraden in tijden van een pandemie, tenzij de gerecirculeerde lucht wordt gefilterd met bijvoorbeeld een HEPA-filter dat het gerecirculeerde deel van de lucht te ontdoet van virussen en aerosolen. HEPA-filters worden in operatiezalen en vliegtui-gen gebruikt, maar ook plasma-luchtreinigers maken korte metten met aerosolen.

---

ONDERZOEKERS EINDHOVEN EN DELFT PLEITEN VOOR MEER VENTILATIE IN DE STRIJD TEGEN CORONA

Aanpassingen in het gebouwontwerp kan de verspreiding van luchtweginfecties tegengaan, bepleiten 39 internationale onderzoekers in het wetenschappelijke tijdschrift Science van mei 2021. Volgens de auteurs moet voortaan standaard bij het ontwerp van gebouwen rekening worden gehouden met infectierisico’s via de lucht.

Marcel Loomans van de faculteit Bouwkun-de van de TU Eindhoven: ‘We vinden het totaal vanzelfsprekend dat water schoon en vrij van ziektekiemen wordt aangeleverd. Dat zou eigenlijk ook voor lucht moeten gaan gelden. Tenslotte is lucht, net als water en voedsel, een vitaal onderdeel van leven.’

Kostenpost
‘Ventilatie, inclusief filtersystemen en monitoring, moeten we niet meer zien als iets dat je gewoon toevoegt aan een gebouw. Het moet slim geïntegreerd worden’, zegt Philomena Bluyssen van de faculteit Bouwkunde van de TU Delft. ‘In nieuwe gebouwen zou je voortaan altijd hybride ventilatie moeten kunnen aanbieden. Dat betekent dat je natuurlijke ventilatie als basis hebt, maar dat je daar mechanische ventilatie aan kunt toevoegen op momen-ten en locaties waar het nodig is. Ventilatie wordt nu vooral als kostenpost gezien. Maar kijk eens wat deze pandemie ons kost!’

Bestaande ventilatie aanpassen
‘Je ventilatie verbeteren, betekent zeker een investering’, erkent Loomans. ‘Je zult bijvoorbeeld ook wat meer energie verbruiken. Maar op de totale kosten van een gebouw is het bedrag klein, en het levert de samenleving als geheel veel op. Los nog van deze pandemie, heeft een mindere luchtkwaliteit in onze gebouwen effect op onze gezondheid. Ik hoop dus dat de aandacht voor ventilatie, ook na corona, blijvend is en dat we ook dit onderdeel zullen verankeren, bijvoorbeeld in het Bouwbesluit.’ (bron TUE.nl)

---

Verdere verdieping? Links naar interessante onderzoeken:

> Voldoen aan Bouwbesluit geen garantie voor lage concentraties speekselaerosolen in binnensportaccommodaties

> Onderzoekers Eindhoven en Delft pleiten voor meer ventilatie in de strijd tegen corona

> Protocol Zakelijke Bijeenkomsten (versie 15 juni) met op pagina 7 Ventilatie

> Goede ventilatie in stadions beperkt verspreiding aerosolen (NU.nl)

> Inhaled aerosols: Their role in COVID-19 transmission, including biophysical interactions in the lungs (Sciencedirect.com)

 

Artikelen over Aerosolen op EventBranche.nl:

1. Onderzoek Fieldlab Evenementen: 'Zelfs op een halve meter afstand vrijwel geen grote druppels'

   27-05-2021Professor Ruud Verdaasdonk van de Universiteit Twente leidde binnen de Fieldlab-onderzoeken het onderzoek naar de verspreiding van grote druppels op een evenement waar volop wordt meegezongen. De conclusie? '1,5 meter afstand is voor de verspreiding middels grote druppels heel veilig, maar zelfs bij slechts een halve...

2. Wetenschappers en WHO roepen het nu ook hardop: ventileren, ventileren, ventileren

   04-05-2021EVENEMENTEN CORONA VENTILATIE - Wijlen Rob Captijn bracht ons in contact met zijn vriend Maurice de Hond. 'Hij heeft veel wetenschappelijk bewijs over de grote rol van aerosolen bij verspreiding van corona-virussen.' Het leidde tot een interview waarbij De Hond met bewijs kwam en zich afvroeg of de WHO wellicht niet...

3. Iers onderzoek: '1 op de 1000 COVID-19 besmettingen vindt buiten plaats'

   06-04-2021EVENEMENTEN CORONA ONDERZOEK - Grootschalig onderzoek in Ierland: van ruim 230.000 corona-besmettingen bleek 'slechts' 1 op de 1000 outdoor plaats te vinden. Dat concludeert de Irish Times nadat zij bij de Ierse gezondheidsdienst HPSC de vraag neerlegde waar de besmettingen plaatsvonden. Op het artikel kwam wel meteen..

4. Fieldlab Evenementen: meer dan 10 wetenschappelijke partners betrokken bij pilot events

   14-02-2021FIELDLAB EVENTS TEST EVENEMENTEN - Het voelt allemaal als de campagne met de koeien die de wei weer in mogen, maar test evenementen hebben natuurlijk alleen waarde als de validiteit van het onderzoek (de juistheid van de uitkomsten) aangetoond kan worden: komen de resultaten ook echt echt overeen met de werkelijkheid?..

5. Longarts In 't Veen en Maurice de Hond: 'Enorme zorgen over indoorlocaties, er moet een vignet komen'

   14-09-2020Tijdens Op1 van vorige week waren Maurice de Hond en longarts Hans in 't Veen te gast. De twee vonden elkaar al maanden geleden op basis van de theorie, de artikelen en alle bevestigende onderzoeken die Maurice de Hond publiceert op Maurice.nl. De wetenschap lijkt die theorie nu te omarmen, met een publicatie in een..

6. Onderzoek: ‘Buiten event kan veilig georganiseerd worden, grote binnen events niet in lijst superspreads’

   26-08-2020EVENEMENTEN ONDERZOEK CORONA - Festivalorganisator Mojo liet een wetenschappelijk onderzoek doen naar de verspreiding van het Corona-virus en de betekenis daarvan voor organisatoren van zowel binnen als buiten evenementen. Conclusie? Buiten evenementen kunnen veilig georganiseerd worden, grootschalige binnen...

7. Gaat dit onderzoek tijdens een groot evenement zorgen voor meer verruiming?

   24-07-2020CORONA ONDERZOEK - Onze Duitse buren durven: enkele weken geleden werd een groep vakantiegangers getest op het al dan niet verspreiding van het COVID-19 virus tijdens hun vakantie op Mallorca en nu gaan Duitse onderzoekers een groot evenement gebruiken om in een grote evenementenlocatie met diverse groepen bezoekers...

8. Ventilatie in evenementenlocaties: better safe than sorry...

   16-07-2020EVENEMENTEN CORONA SUPERSPREAD - Maurice de Hond waarschuwde eerder al op EventBranche.nl voor het gevaar van de superspread events. Bij dergelijke (meest) indoor bijeenkomsten ontstaan virus-brandhaarden waar grote percentages mensen besmet raken. De theorie wordt nog altijd niet overal omarmd, maar met de verruiming...

9. Locaties RIVM-proof: Theater Amsterdam ideaal voor hybride en 1,5 meter evenementen

   18-06-2020Zoals alle locaties in de branche werd ook Theater Amsterdam gedwongen na te denken over haar manier om op veilige en verantwoorde wijze invulling te geven aan toekomstige evenementen. En wat bleek? De locatie met haar grote theaterzaal en backstage area (Black Box), haar enorme projectiescherm in de zaal, de routing...

10. Maurice de Hond over microdruppels en events: maak van jouw evenement geen super spread event

    18-05-2020CORONA EN EVENEMENTEN - Maurice de Hond heeft zich de afgelopen weken opgeworpen als het andere geluid in de COVID-19 discussie. De data-analist zette diverse onderzoeken op een rij, zette vraagtekens bij de data analyses en de bijhorende maatregelen van de overheid en zette dat in de context van sterftecijfers. En...